احمد کسروی در کتاب «تاریخ مشروطه» خود ، رویداد جالبی را که در سال ۱۲۸۶ اتفاق افتاده بود ، نقل میکند: « در این روزها در تهران یک داستان خنده آوری رخ داد. چگونگی آنکه یک روز دیده شد یک آگهی(اعلان)در میدان توپخانه چسبانیده و در آن چنین نوشته شده: «ترکها روز دوشنبه در خیابان چراغ گاز در مسجد سراج الملک حاضر باشند.. مردم در شگفت شده ندانستند آن را که چسبانیده و چه خواستی در میان است. هر چه بود ، روز دوشنبه (گویا همان دوشنبه پنجم خرداد که پس از نیمروز بازارها باز شد) کسانی از آذربایجانیان برای دانستن چگونگی به مسجد سراج الملک رفتند. دانسته شد پیشرو و بنیادگزار میرزا رحیم فالچی تبریزیست و گروهی نزدیک به یکصدوپنجاه تن از آذربایجانیان گمنام، از کهنه سربازان ممقان و آرونق که در تهران به صرافی پرداختندی و از فراشان درباری و از نوکرهای حاجب الدوله و مانند این فراهم آمده اند. از میرزا رحیم به بازپرس پرداختند. او چنین سخن راند:«مقصود ما اتحاد است و اظهار غیرت،من بعد هرکسی پشت سر ما بد و ناسزا گوید باید با گلوله از دهانش بزنیم،هرکسی به علمای ما توهین کند همچنان. خوب حاجی میرزا حسن آقا مجتهد ماست و به این شهر وارد شد ، چرا هیچ کس پیشواز نکرد؟!.. چرا دست جمع به دیدنش نرفتیم؟چندنفر وکلای تبریز آشکاره بابی و لامذهبند، چرا آنها را به سزاشان نرساندیم؟.. این چه بی غیرتیست که یک نفر عراقی* بچه ترک را بکشد و ببرد؟!.. پس غیرت ترکیت ما چه شده؟!»
دانسته شد درباریان می خواهند، همچون زمان خودکامگی، دشمنی و همچشمی میانه عراقیان و آذربایجانیان بیندازند و به نام ترک و فارس اوباش را به کشاکشی برانگیزند و برای این کار میرزا عبدالرحیم فالچی را که مرد نیرنگساز و بی آزرمی می بود برگزیده اند. این داستان عنوانی به دست متلک گویان داد و برخی روزنامه ها به شوخی هایی برخاستند».
ــــــــــ
احمد کسروی،تاریخ مشروطه ایران ، انتشارات امیرکبیر،ص ۳۴۹ _۳۵۱
٭ منظور از عراقی ، مردمان شهرهای مرکزی ایران همچون اراک و اصفهان است که فارسی زبان هستند.
یکنفر
تاربرگ یکنفر
یکنفر 