آیین زرتشت

از برگه تاریخ وفرهنگ ایران زمین-فیسبوک

آیین زرتشت نمیتوانسته است به شکل مجرد و به یکباره پدید آمده باشد. باید پیوستگی میان این باور نو و باورهای پیش از آن در میان اقوام آریایی وجود داشته باشد. در اینجا توجه بیشتر به نقاط مشترک ادیان و باورهای هند و ایرانی است. باورهایی که از آیینهای پیشا زرتشت به دین زرتشت راه یافتند و بر همین پایه تا به امروز رواج داشته اند.
در یک طبقه بندی ساده میتوان این باورهای مشترک را به سه گروه تقسیم کرد: نیایشهای آیینی ، خدایان و اساطیر ، مرگ و زندگی پس از مرگ. مجموعه این مشترکات را باید در چهارچوب یک تصویر دید تا بتوان به این باور رسید که این دو فرهنگ ریشه ای کاملا مشترک داشته اند.
پیام زرتشت در جهانی برآمد که پیرو دین آیینی «ودا» (Veda, Vedic) بود. او این آیین را یکسره نفی نکرد و عناصر مهمی از این آیین را به پیام خود افزود. این عناصر همان مشترکاتی است که از آن سخن میگویم.
مهمترین عنصر مشترک، آتش و آیینهای وابسته به آن بود. آتش (اوستایی: آتار ، #سانسکریت : آگنی ، فارسی میانه: آدار و آدور ، فارسی امروز: آذر) به عنوان مهترین نماد خداوند در آیین زرتشت و ودا است. در ودا ، «آگنی» دومین خدا پس از «ایندرا» است و پیغامبر میان انساها و دیگر ایزدان میباشد. به همین دلیل هدایا و قربانبانی که به پیشگاه ایزدان عرضه میشد ، در آتش ریخته میشد که توسط آگنی به دیگر ایزدان رسانده شود. همین اشاره را در شاهنامه به هنگام ریختن پر سیمرغ در آتش و یاری گرفتن از اومی بینیم.
برای آتش سه آیین اصلی وجود دارد ، آیین روحانیان ، آیین جنگاوران ، و آیین کشاورزان. همچنین پنج ماهیت برای آتش برشمرده میشود ، آتش درون بشر ، حیوانات ، گیاهان ، ابرها ، و زمین. همانند خود آتش از آتش درونی نیز در آیینهای مختلف استفاده میشده است. به عنوان مثال برای تطهیر جنازه مردگان از پیش آب حیوانات استفاده میشده است که نمادی از آتش درون حیوانات بوده است.
از دیگر آیینهای مشترک که همچنان در بین زرتشتیان رواج دارد و به دوران پیشا زرتشت برمیگردد ، استفاده از شیره گیاه هوم در مراسم اصلی نیایش است. در اوستا یشتی در مورد هوم سروده شده است (یسنا ۱۰). عصاره گیاه هوم خاصیت مسکن قوی دارد و استفاده مناسب از آن سرخوشی میاورد. در شاهنامه در داستان زایش رستم از پهلوی رودابه (رستمزاد یا سزارین) سیمرغ از این گیاه برای درمان رودابه استفاده میکند:
.
نخستین به می، ماه را مست کن
ز دل بیم و اندیشه را پست کن
بکافد تهی گاه سرو سهی
نباشد مر او را ز درد آگهی
در آیین ودا نیز، سوم Soma نام یکی از خدایان مورد پرستش است