واژگان پارسی در زبان عربی

برگرفته از گروه تاریخ و فرهنگِ ایران زمین–Kamyar Keshavarzian 

تاکنون بیش از ۵۰۰۰ واژه پارسی در عربی شناسایی شده ؛ در این نوشته با شماری از این واژگان آشنا میشویم :

در زبان عربی واژه‌ای وجود دارد بنام « ثَرب » که از پارسی « چرب » گرفته شده و برای اشاره به چادرپیه گوسفند ( پرده‌ای از چربی که شکمبه را پوشانده ) بکار میرود. زبان عربی از آن « أثرب، یثرب، تثربوا و … را ساخته و آن را به زبان لاتین داده و از این راه به زبان‌های اروپایی رفته است : فرانسوی girbe / ایتالیایی zirbo / پرتغالی zerbo و …

یک نمونه جالب ؛ در زبان عربی به الکتریسیته ( برق ) میگویند « کهرباء » که برگرفته از پارسی کهربا و از پهلوی ساسانی kah-rubāy است. زبان عربی آن را در قالب‌های خود برده و ده‌ها واژه دیگر ساخته است : کهرب، کهربي، مکهرب و …

و یا واژه « المرج » امروزه در عربی بمعنای « چمنزار، مرغزار » است که برگرفته از پارسی « مَرغ » است. در پهلوی اشکانی marγ در اوستایی ‎ (marəγā)و در سریانی ܡܪܓܐ ‎ (margā)و ….

یا امروزه در زبان عربی به ماله بنایی « مالج » می‌گویند که برگرفته از مالگ، ماله پارسی و از ریشه فعل مالیدن است

و یا واژه « فهرست » که زبان عربی از آن ده‌ها صفت، فعل، اسم و قید و مشتق ساخته ؛ از پهلوی ساسانی pahrist آمده است

و یا واژه « جناح » که در قرآن هم بارها بکار رفته است از پارسی « گناه » گرفته شده است که زبان عربی « گ » را به « ج » تغییر داده است و از آن واژگان مختلفی ساخته است. در پهلوی ساسانی wināh و …

و یا واژه‌های پرکاربرد « هندسه، مهندس و … » که گفته میشود از هندسة عربی آمده‌اند، درواقع این خود از پهلوی ساسانی handāxtan و handāz ( انداختن، اندازه، هنداز ) گرفته شده است

و یا واژه بسیار کاربردی « جُند » بمعنای لشکر ؛ که در عربی ده‌ها مشتق دارد، از پهلوی ساسانی « گوند gund » گرفته شده است‌. همان که در نام شهر گندی‌شاپور هم بکار رفته است

واژه بسیار معروف « رزق » که در عربی واژگان زیادی از آن ساخته شده، از پارسی روزیگ آمده است ( روزیگ، رزیگ، رزیق، رزق ) ؛ در پهلوی ساسانی rōčīg و …

و صدها واژه دیگر که در زبان عربی کاربرد دارند.

به قول ارنست رنان تاریخ دان،متخصص زبانهای سامی و فیلسوف فرانسوی: تمام فرهنگ و ادب عرب از ایران مایه گرفته است و اگر آنچه بوسیله فرهنگ و ادب ایران وارد زندگی اعراب شد را از آنها بگیریم تنها عرب می ماند و شترش.