میرزا یوسف خان مستشارالدوله- نویسنده رساله یک کلمه در پی حکومت قانون

برگرفته از برگه خانم لادن جهان سوزی

میرزا یوسف خان مستشارالدوله از پیشروان وآزادی خواهان دوره ناصرالدین شاه بود .وی مردی روشنفکر بود وهمیشه آرزوی نظم واقتدار کشور را در سر می پروراند .
او دوره ای سرکنسول ایران در تفلیس بود ، در آنجا با میرزا فتحعلی آخوند زاده آشنا شد وسپس رساله رمز یوسفی را در تهران منتشر کرد .وی ارزوی تاسیس راه اهن سرتاسری ایران را داشت وبا همین عقیده وایمان راسخ رساله ای به نام کتابچه بنفش درباره تاسیس راه اهن نوشت و به شاه عرضه داشت .
رساله معروف او (رساله رمز یک کلمه ) یا یک کلمه است که در پاریس به اتمام رساند و اصول افکار سیاسی خود را در آن نوشته ، این رساله یکی از اولین آثار آزادیخواهان ایران به شمار میرود و در تحریک احساسات وبیدار کردن مردم آنزمان نفوذ فوق العاده ای داشته ، به نظر میرسد زمانی که در پاریس بوده است قانون اساسی فرانسه را با قوانین اسلامی منطبق می کند سپس به شرح مفصل یک به یک این قوانین می پردازد .
او برای ایجاد حکومت قانون تلاش بسیار کرد وجانش را در این راه از دست داد ‌.
وی نامه مفصلی نوشت و در ان از حکومت استبدادی و فساد دربار انتقاد واصلاحات مملکتی و ایجاد حکومت قانون و برقراری آزادی ومساوات را خواستار شد وگوشزد کرد که اگر زمامداران ایران خود درصدد تاسیس دولت مقننه بر نیایند سیر حوادث تاریخ آن را تحمیل خواهد کرد وبه نظر شاه رساند .این با مزاج دربار ناصرالدین شاه سازگاری نداشت وبه همین دلیل وی ماه ها در سیاه چال قجری زندانی و کتک خورد و شکنجه گر او آنقدر کتاب یک کلمه را بر سر او کوبید که کور شد ودر گوشه زندان در نهایت غربت و مظلومیت در گذشت .
ایرانی باید او را بشناسد و برای او اشک بریزد .